Foute toon, goede boodschap

Ik begrijp niet zo goed waarom de gimmick-onthulling van Ewald Engelen nieuwswaardig is. Bij de publicatie van zijn boek De Schaduwelite was het immers evident dat de namenlijst niet was gebaseerd op zorgvuldig onderzoek, maar louter diende ter provocatie. Personen zonder onderbouwing beschuldigen is natuurlijk laakbaar. Misschien goed voor de verkoopcijfers, maar slecht voor de geloofwaardigheid van de auteur. Ik vind het ook niet fraai om vervolgens de verantwoordelijkheid af te schuiven op de uitgever.

Maar de foute toon betekent nog niet dat de boodschap kan worden genegeerd. Er is wel degelijk iets mis met de financieel-economische elite in Nederland en Ewald Engelen is helaas één van de weinigen die zich hierover druk maakt. Binnen deze elite heerst een stroperige ons-kent-ons cultuur waarin belangenverstrengeling op de loer ligt, onafhankelijke bewakers van het publieke belang schaars zijn en de financiële sector gemakkelijk het beleid kan beïnvloeden. Hierdoor is het inderdaad, zoals Engelen betoogt, heel lastig om radicale veranderingen door te voeren.

Twee praktijken die deze cultuur voeden zijn wijdverspreid. In de eerste plaats komt het regelmatig voor dat politici, ambtenaren of toezichthouders overstappen naar veel beter betaalde functies in de financiële sector. Als dit een gangbaar loopbaanperspectief is, kan de burger er niet zeker van zijn dat deze overheidsdienaren louter het publieke belang behartigen. Met het oog op hun life time earnings kunnen ze misschien maar beter de financiële sector te vriend houden.

In de tweede plaats zijn de banden tussen de wetenschap en de financieel-economische praktijk te nauw (zie ook het artikel Ondernemende professoren in De Groene van deze week). Het meest in het oog springend is dit in de accountancy en het fiscaal recht, waar veel hoogleraren tevens partner zijn bij een accountantskantoor, maar het komt elders ook voor. Daarnaast doet de financiële sector op allerlei manieren aan sponsoring van de wetenschap(pers). Door dit alles klinkt het onafhankelijke tegengeluid vanuit de wetenschap veel te zacht door. Het is jammer dat Ewald Engelen dat probeert te overcompenseren op een manier die veel symphatisanten zal tegenstaan.